یک فیلم ملایم

رضا ـ علیرضا معتمدی

علیرضا معتمدی بعد از سال‌ها رفت‌وبرگشت بین نوشتن در مجلات، و فیلمنامه‌نویسی و بازیگری در سینما بالاخره اولین فیلم بلندش را ساخته. اسمش رضاست. یک فیلم غیرعادی که البته بسیار ساده به نظر می‌رسد. فیلمی است درباره‌ی زندگی روزمره‌ی ملایم و معمولی شخصیتی به نام رضا كه در اصفهان معاصر زندگی و کار می‌كند اما خیالش پیوندی عاشقانه با خاطره‌ی تاریخی شهرش دارد. فیلم در روایت اصلی‌اش، زندگی روزانه‌ی او، و آغاز و پایان رابطه‌ی عاشقانه‌اش با دو زن را پی می‌گیرد و در روایتی فرعی، جنب‌وجوش ذهنی‌اش را برای ما بازگو می‌كند كه درگیر نوشتن داستانی است درباره‌ی مردی که در دورانی دیگر از جمع جدا شده تا در تنهایی‌اش معنای تازه‌ای برای مرگ و زندگی‌اش بیابد. در هر دو روایت، بین مرگ و زندگی، بین عاشق ماندن و ترک معشوق در حرکتیم.

امتیاز بزرگ فیلم این است كه با اعتماد به نفس، مكث كرده روی همان دنیای كوچك و محدودی كه دوست دارد نشان ما بدهد؛ دنیایی که دور و بر شخصیت رضا شکل گرفته. فیلم‌ساز، تكه‌های منتخبی از رابطه‌ی شخصیت اصلی با آدم‌های اطراف را برگزیده و پشت هم چیده. ما دوست داریم بدانیم او در مواجهه با بحران‌های زندگی‌‌اش به چه فکر می‌کند اما فیلم‌ساز ترجیح می‌دهد روایت ذهنی او را در اختیار ما بگذارد که در زمان و مکانی دیگر می‌گذرد. او می‌خواهد خیالش را جایگزین تلخی‌های روزگار کند. بنابراین آن‌‌چه از رضا می‌بینیم و می‌فهمیم آرامشی ملیح و طنازانه است در روبه‌رو شدن با شرایطی که در زندگی هر کسی اسمش بحران است. اما دریافت ما از اوضاع، به‌تدریج با تلقی خود رضا یکی می‌شود چون اجرای ساده و بی‌شیله پیله‌ی فیلم و بازی خوب معتمدی ما را متقاعد می‌کند این شخصیت، دنیا را همین شکلی می‌بیند که فیلم نشان ما می‌دهد: آدمی که دارد شرایط تلخی را می‌گذراند، اما بدون ناله و شکایت تلاش می‌كند امیدوارانه پیش برود و واكنش‌هایش مفرح است چون حتی به طلاق هم شیرین نگاه می‌کند.

رضا فیلم کوچک و دلپذیری است به این دلیل كه متفاوت بودنش به قصد خودنمایی نیست. برای جلب توجه نیست. نیاز داشته متفاوت باشد تا بتواند دنیای تازه‌ای بسازد. متفاوت بودنش انتخاب سازنده‌اش را نشان می‌دهد. دکوپاژ بسیار ساده‌ی فیلم برای رفع هرگونه تأکید نا‌به‌جاست. فیلم با پلان‌سکانس‌هایش آرام پیش می‌رود و سر فرصت موقعیت‌هایی را نشان ما می‌دهد كه بسیار ایرانی است. ایرانی بودنش به این دلیل نیست كه در اصفهان می‌گذرد و در فضای سنتی شهر، بلکه ایرانی است چون روابط و موقعیت‌هایی را نشان می‌دهد كه برآمده از زندگی امروزی ایرانی است.

رضا نمونه‌ی خوبی هم هست برای بحث تأثیرپذیری از دیگر فیلم‌ها و فیلم‌سازان. واضح است که سازنده‌ی این فیلم از خیلی از سینماگران ایرانی و غیرایرانی تأثیر گرفته. اما محصول نهایی تقلیدی نیست و فقط دنیای سازنده‌‌اش را ما نشان می‌دهد. کولاژ دنیای دیگران نیست.

امتیاز از ۵ ستاره: ★★ ½