۷۸/۵۲ ثابت می‌کند تاریخ سینما دانشی است که تازه دارد کشف می‌شود
یک فیلم مستند غافلگیرکننده دیدم به نام ۷۸/۵۲: سکانس حمام هیچکاک ساخته‌ی یک آدم مبتکر و سخت‌کوش به نام الکساندر ا. فیلیپ، محصول سال ۲۰۱۷. فکرش را بکنید این آقا رفته سراغ این که یک مستند ۹۰ دقیقه‌ای بسازد درباره‌ی سکانس قتل در حمام فیلم روانی! آدمی که تا این‌حد شیفته و مجنون است حتماً به نتیجه‌ی درخشانی هم خواهد رسید که خب… رسیده. فیلمی ساخته که دوباره ثابت می‌کند بعد از این همه حرف و بحث و کتاب و مقالات عریض و طویل، باز هم می‌شود درباره‌ی استاد حرف‌های تازه زد، آن هم با تمرکز روی فقط یک سکانس از یک فیلمش.
نام فیلم اشاره دارد به تعداد پلان‌ها و برش‌های سکانس مشهور فیلم روانی. شیوه‌ی اجرای فیلم هم به این ترتیب است که تعدادی آدم خوره‌ی فیلم، از کسانی که عاشق هیچکاکند، تا فیلم‌سازانی که فیلم ترسناک‌های مهمی ساخته‌اند، تا منتقدان خبره و تحلیل‌گران مختلف آمده‌اند در اتاقی نشسته‌اند که مقابل‌شان یک تلویزیون قدیمی قرار داده شده مثل تلویزیون‌های دهه‌ی ۱۹۶۰ و آنها در حالی که سکانس مورد نظر جلوی‌شان پخش می‌شود یکسره درباره‌ی جزئیاتش حرف می‌زنند. کل فیلم سیاه‌وسفید فیلم‌برداری شده و آهنگ‌ساز فیلم یک قطعه‌ی بلند با حال‌وهوای موسیقی برنارد هرمن ساخته که تمام مدت فیلم را همراهی می‌کند تا ما از لحاظ صوتی و بصری در موقعیتی شبیه فیلم روانی این فیلم مستند را دنبال کنیم! افرادی که در فیلم حضور دارند طیف عجیبی را شامل می‌شوند از والتر مرچ (تدوین‌گر بزرگ تاریخ سینما) که درباره‌ی نکات فنی برش‌های این سکانس توضیحاتی می‌دهد تا پیتر باگدانوویچ که خاطراتی از حضورش در اولین نمایش فیلم روانی و گفتگویش با هیچکاک را تعریف می‌کند، جوزف استفانو (نویسنده‌ی فیلمنامه)، مارلی رنفرو (مانکنی که هفت روز به‌عنوان بدل جنت لی داخل وان حمام حضور داشته)، دیوید تامسون، گی‌یرمو دل‌تورو، الی راث، الایجا وود، دنی الفمن، جیمی‌لی کورتیس و… تصاویر آرشیوی از خود استاد و جنت لی و بقیه‌ی عوامل فیلم روانی. از صدای کسانی مثل مارتین اسکورسیزی هم استفاده شده که روایت می‌کند یکی از مهم‌ترین سکانس‌های مشت‌زنی فیلم گاو خشمگین را نما به نما از روی سکانس قتل در حمام روانی کپی کرده است! دقیقاً بر اساس همان استوری‌بردها.
این فیلم مستند ضیافتی است برای سینمادوستان تا ببینند هنوز چه نکاتی درباره‌ی این سکانس و علاوه بر آن، درباره‌ی تأثیرپذیری فیلم روانی از وضعیت اجتماعی آن سال‌های آمریکا و تأثیرگذاری‌اش بر فرهنگ عامه‌ی سال‌های بعد وجود دارد که نمی‌دانسته‌ایم. مصاحبه‌شونده‌ها در این مورد حرف می‌زنند که اواخر دهه‌ی ۱۹۵۰ در آمریکا مسئله‌ی امنیت داخل خانه، یک موضوع مورد توجه بوده؛ این‌که اگر در هر جای دنیا یا در هر نقطه از شهر تهدید بشوی حدأقل این‌که خانه‌ات را داری. یک جای ایمن داری که کسی به آن دست‌درازی نمی‌کند و خیالت بابت این گوشه‌ی امن راحت است. این نکته‌ای بوده که توسط آدم‌های مؤثر بر فرهنگ عمومی به‌عنوان امتیازی برای «زندگی آمریکایی» مورد تأکید قرار می‌گرفته. سیاست‌مداران آمریکایی تبلیغ می‌کرده‌اند که نگران جنگ سرد نباشید چون کمونیست‌ها نمی‌توانند به حریم خصوصی شما وارد شوند. درست در همین ایام، چهار روز بعد از شروع فیلم‌برداری فیلم روانی، ماجرای کشتار خانواده‌ی کلاتر در تگزاس اتفاق می‌افتد. همان فاجعه‌ای که ترومن کاپوتی بر اساسش رمان در کمال خونسردی را می‌نویسد. و چند ماه بعد هم فیلم روانی نمایش داده می‌شود درباره‌ی این‌که امن‌ترین جای جهان، یعنی داخل یک حمام که قرار است آرامش‌بخش و ایمن باشد می‌تواند به قتل‌گاهی مخوف تبدیل شود. شوک ناشی از فیلم روانی تا سال‌ها فرهنگ آمریکایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و زندگی در همسایگی قاتلان روان‌پریش به فرضیه‌ای نه چندان بعید تبدیل می‌شود. هیچکاک با رویکرد کاملاً غیرعادی‌اش در این فیلم، قبل از هر چیز امنیت روانی تماشاگر آمریکایی را هدف گرفته بوده.
در ادامه‌ی فیلم، جزئیات بسیار جذابی از ارتباط این شوک با پدیدار شدن رویکردهای جدید در سینما و تلویزیون و کل محصولات رسانه‌ای آن چند دهه و هم‌چنین واکنش خود هیچکاک در فیلم‌های بعدی‌اش طرح می‌شود که خیلی‌هایش تازگی دارد و بسیار قابل تأمل است. چنین مستندهایی که حتماً بر پایه‌ی پژوهش‌هایی مفصل شکل گرفته‌اند ثابت می‌کنند تاریخ سینما دانشی است که تازه دارد کشف می‌شود و ظرفیت‌های پنهانش را آشکار می‌کند.
امتیاز از ۵ ستاره: ★★★ ½