صورتک‌ها

خیابان اسکارلت به‌کارگردانی فریتس لانگ ـ ۱۹۴۵

کریستوفر کراس، مرد پا‌به‌سن‌گذاشته‌ای که صندوق‌دار یک فروشگاه است و بعد از ۲۵ سال کار در آستانه‌ی بازنشستگی است «کریس کراس» هم نامیده می‌شود. دوستانش به‌شوخی صدایش می‌کنند کریس کراس. شکلی اصلی اسمش ارجاع به نام قدیسین دارد، شکل تغییریافته‌، یادآور تقدیر است و جابه‌جایی و تصادف. شاید نباید این تفاوت را چندان جدی گرفت؛ یک دست‌کاری ساده است، شوخی با حروف و کلمات، اما خیابان اسکارلت (فیلم ارجمند آقای فریتس لانگ) درباره‌ی جابه‌جایی‌های معنادار، و فاصله‌ی نامرئی میان بداقبالی و خوش‌اقبالی است.

کریستوفر کراس در همان شبی که از رئیس، یک سیگار برگ هدیه می‌گیرد و هر دو سیگار با یک کبریت روشن می‌شود، انگشتانش را مخفیانه روی هم می‌گذارد (فینگرز کراسد) و طلب اقبال خوش می‌کند. همراه همکارانش کنار پنجره می‌رود و می‌بیند که رئیس جشن را ترک کرده تا سوار ماشینی ‌شود که خانم جوان زیبایی داخلش نشسته، و بعید است همسر رئیس باشد.

چند دقیقه بعد یک خانم جوان زیبا که نیمه‌شب در خیابان سرگردان است مقابل کریستوفر کراس سبز می‌شود؛ تجسم همان اقبال خوشی است که طلب کرده بود؟ بعد از شریک‌شدن در سیگار رئیس، در همراهی با یک خانم جوان زیبا هم شریک او شده؟ اگر می‌شود تجسم کرد الان رئیس همراه آن خانم جوان به جایی رفته کریستوفر هم به کافه‌ای می‌رود و تا ساعتی بعد از نیمه‌شب مقابل این خانم می‌نشیند.

اما هر سکه‌ای دو رو دارد، هر خوش‌اقبالی می‌تواند همزاد بداقبالی باشد؛ آشنایی با این دختر شروع سرگردانی میان دو هویت است: کریستوفر کراس و کریس کراس. مرد ناچار می‌شود چندین بار انتقال سریع از این سر خط به آن سر خط را تجربه کند.

می‌خواهد جایگزین مردی دیگر در زندگی این زن شود، اما زن جایگزین کریستوفر در امضای پای نقاشی‌هایش می‌شود. خودش قبلاً جایگزین مرد دیگری در ازدواج با همسرش شده، حالا آن مرد از راه می‌رسد. می‌خواهد ازدواجی تازه را جایگزین ازدواج قبلی کند، اما تقدیرش این است که در جایگاه یک قاتل قرار بگیرد. تصمیم می‌گیرد باز هم جابه‌جا شود و مردی دیگر را به‌جای خودش روی صندلی الکتریکی بفرستد، از پس این جابه‌جایی هم برمی‌آید ولی حالا دوباره می‌خواهد جانشین شود؛ تلاش می‌کند خودش را حلق‌آویز کند و نمی‌تواند.

سکانس پایانی هم درباره‌ی جا‌به‌جایی‌ است: شاهد است آخرین تابلویش را به اسم دیگری خریده‌اند و می‌برند، می‌ایستد و تماشا می‌کند، دختری را به یاد می‌آورد که در آن تابلو جاودانه کرده اما در زندگی واقعی از میان برداشته.

خیابان اسکارلت ساختمان دراماتیک پرجزئیات و قدرتمندی دارد با رگه‌ای از تقدیرگرایی سهمگین تراژدی‌های کلاسیک یونانی. از بهترین نمونه‌ها برای توجه به درهم‌آمیزی الگوهای سینمای اکسپرسیونیستی آلمان با قراردادهای فیلم نوآر؛ شخصیت‌ها هویت پایداری ندارند و هر آن می‌توانند به دیگری تبدیل شوند. مرزبندی‌های قطعی جامعه میان رئیس با کارمند، زن اهل خانواده با زن خیابانی، مرد آبرومند خانواده‌دار با مرد بی‌قید دغل‌باز، هنرمند بی‌ادعای گمنام با هنرمند جعلی زبان‌باز، سست و بی‌معنا جلوه می‌کند.

امتیاز از ۵ ستاره: ★★★★★