سینمای دنیا

پسر زیبا که بیشتر به‌خاطر نامزدی‌های متعدد بازیگرش تیموتی شالامی در جشنواره‌ها و محافل مختلف شناخته شده، یکی از آن فیلم‌های متعهدانه‌ی مصمم و قاطع است که برای رسیدن به هدفی سرراست ساخته شده: هشدار به والدینی که فرزند نوجوان یا جوان دارند و مراقبت‌های کافی برای تمایل احتمالی آنها به مصرف مواد مخدر را انجام نمی‌دهند.

فیلم دیوانه‌واری که وودی آلن در سال ۱۹۸۳ ساخته، به نظر می‌رسد نزد تماشاگران و منتقدان، محبوبیتی به اندازه‌ی کمدی‌رمانتیک‌های او ندارد، اما در نگاهی دوباره، بیش از هر فیلم دیگرش جوهر «وودی آلنی» دارد. اگر این توصیف بارها تکرارشده‌ی «اثری که از زمانه‌اش جلوتر است» در مورد بعضی فیلم‌های تاریخ سینما صادق باشد، قطعاً یکی از آنها همین زلیگ است.

در سینمای آمریکا، فیلم سیاسی افشاگرانه که سازنده‌اش دست از نگرانی برداشته باشد و با خیال آسوده، بالا و پایین یک شخصیت یا جریان مهم سیاسی را یکی کند کم ندیده‌ایم، از مایکل مور گرفته تا الیور استون و اسپایک لی و دیگران، از این دست فیلم‌ها ساخته‌اند، اما باز هم وایس مورد خاصی است و توصیه می‌کنم حتماً تماشایش کنید.

اگر فیلم‌های تازه را می‌جورید تا در میان انبوه تولیدات سینمای روز دنیا چیزی پیدا کنید که اسمش را بشود گذاشت «سینمای متفاوت»، فیلم جدید نوری بیلگه جیلان، فیلمساز شصت‌ساله‌ی استانبولی یکی از خاص‌ترین نمونه‌هایی است که ممکن است به تورتان بخورد. به گمانم بد نیست اسم ساختاری را که جیلان به آن رسیده «فیلم ـ رمان» بگذاریم.

چند دهه است که می‌دانیم قرار نیست فیلمی از فون‌تریر را راحت و آسوده، بدون شوک‌های بصری و روایی تماشا کنیم. از همان سال‌ها که اروپا را ساخته بود تا ایده‌های غیرمنتظره‌ای مثل رقصنده در تاریکی و داگ‌ویل و چیز مخوفی مثل ضدمسیح، همیشه می‌دانستیم که موقع تماشای فیلم‌های او قرار است گوشه‌ای کز کنیم!

تماشای سوگلی (یورگس لانتیموس) برایم غیرمنتظره بود. انتظارش را نداشتم. نمایش یک‌تکه‌ی ماهرانه‌ی مسحورکننده‌ای است. هم‌چون کنسرتی به‌دقت طراحی‌شده یا اپرایی موزون، با ریتمی یکدست و اجرایی ماهرانه تا انتها پیش می‌رود، تمام می‌شود و تو ملتفت نمی‌شوی قطعه‌ها چطور به هم پیوستند تا یک پیکره‌ی متحد را بسازند.

فیلم تازه‌ی کوئن‌ها متمرکز بر همان ایده‌ی همیشگی است که بیش از سه دهه است پی‌گیری می‌کنند: حکایت چند آدم طماع و ابله که فکر می‌کنند خیلی زرنگند ولی در اصل، دارند گور خودشان را می‌کنند. ابله‌هایی که حماقت‌شان قابل تحسین است چون سرشار از شور زندگی‌اند! همان‌ها که قبلاً دیده‌ایم حالا در زمان و مکان غرب وحشی قرار گرفته‌اند.

فیلم‌‌ساز که مشخص است عاشق تاریخ سینماست، به جای ناخنک زدن به مضامین «عمیق» همه‌پسند، تلاشش را صرف دوباره‌سازی شوخی‌های مشهور لورل و هاردی کرده و به همراه دو بازیگر درجه یکش وقت زیادی صرف باورپذیر درآوردن فیگورها و جزئیات رفتار دو ستاره‌ی تکرارنشدنی سینمای کمدی کرده. فیلم، دستاورد بزرگی است برای بازسازی شمایل دو بازیگر فقید.

به نظر می‌رسد تم مورد علاقه‌ی این فیلم‌ساز «فقدان» است. او داستان‌هایی تعریف می‌کند درباره‌ی «از دست دادن» و این‌که حالا چطور باید با آن‌چه از دست داده‌ایم کنار بیاییم، آن هم در دنیایی که چه در دوره‌ی پیشامدرن و چه زیر نقاب مدنیت امروزی، خشن و حریص است و آدم‌ها را منزوی و مطرود می‌خواهد.