حسین معززی‌نیا

کتاب‌چه‌ی سبز بر مبنای ایده‌ی همراهی یک زوج ناجور بنا شده؛ یک ایتالیایی ـ آمریکایی قلچماق، اهل عمل، مرد خانواده و خوش‌اشتها که از «دل جامعه» آمده و نماینده‌ی لذت بردن از همه‌ی چیزهای دم‌دستی و پیش‌پاافتاده است، مجبور شده راننده‌ و مراقب یک آفریقایی ـ آمریکایی شود که هنرمند، ادیب، سخت‌پسند، نخبه‌گرا، وسواسی و کم‌و‌بیش انزواطلب است

دستاورد بزرگ نخستین انسان تبدیل كردن یك واقعه‌ی «عمومی» به سفری شخصی است. و در اجرا هم سند دیگری برای نشان دادن این كه با یك «كارگردان» صاحب ایده طرفیم كه می‌داند اندازه نما، جای دوربین و چیدن قاب چه معنایی دارد و فیلم‌هایش را برای پرده‌ی بزرگ می‌سازد. از صدا و موسیقی هم به درخشان‌ترین شكل برای ساختن فضای ذهنی قهرمان داستان استفاده كرده.

همگی چه جوان و چه کهنسال، چه فیلمساز «وابسته» و چه اپوزیسیون می‌آیند روی سن و هر متلکی را که دوست دارند با هر لحن و هر شدتی نثار برگزارکنندگان و مدیران جشنواره می‌کنند و می‌روند پایین. فردای اختتامیه هم رسانه‌های این‌طرفی فحش می‌دهند جوایز را دادید به روشنفکرها، رسانه‌های آن‌‌طرفی متلک می‌گویند جوایز را دادید به ارزشی‌ها.

فرهادی از ابتدا هم یك تكنیسین صرف نبوده كه مثلاً متخصص تولید تریلر دلهر‌ه‌آمیز طبق استانداردهای جهانی باشد تا حالا منتظر باشیم فرمول‌های ژانر را در كشوری دیگر تكرار كند. جنس سینمای او وابستگی‌ ناگزیر به اقلیم، فرهنگ بومی و آدم سرزمین خودش داشته. شاید بهتر باشد كه از این به بعد وجود هم‌زمان دو اصغر فرهادی را بپذیریم

فیلم تازه‌ی ماتئو گارونه تأثیرگذارتر و کامل‌تر از یكی دو فیلم اخیرش است. داستان در ناکجاآبادی در حاشیه‌ی شهر (شاید رم) می‌گذرد. در منطقه‌ای کم‌جمعیت که بر اساس ارتباط رو در روی آدم‌ها و کسب‌وکار محلی اداره می‌شود. آدم اصلی قصه، مردی است به نام مارچلو که شغلش نگهداری از سگ‌ها و رسیدگی به آنهاست.

پنج سال بعد از فیلم تحسین‌شده‌ی ایدا که اسکار بهترین فیلم خارجی را دریافت کرد، اسم پاو پاولیکوفسکی با فیلم جنگ سرد سر زبان‌هاست و کم‌وبیش می‌شود مطمئن بود امسال هم فیلمش نامزد دریافت همان جایزه خواهد شد. جنگ سرد هم سیاه‌و‌سفید فیلم‌برداری شده در قابی تقریباً مربع (قاب آکادمی) و مضمونش هم به جنگ جهانی دوم و پی‌آمدهایش ربط دارد.

استراتژی ساختاری چرنوبیل از ابتدا تا انتها متکی بر «افشاگری» است. متکی بر بهت‌زده کردن بیننده. در اولین اپیزود ما کنجکاویم ببینیم واقعه‌ای که قبلاً درباره‌ش چیزهایی شنیده‌ایم و خوانده‌ایم مگر چه ابعادی دارد که بشود درباره‌اش پنج ساعت داستان تعریف کرد. جزئیاتی که در همان اولین اپیزود می‌بینیم حس کنجکاوی ما را تبدیل می‌کند به تعلیق.

بوهمین راپسودی پیشنهاد تازه‌ای برای این جنس فیلم‌هاست: یک قصه‌ی «واقعی» داریم که ابتدایش با جزئیات روایت نمی‌شود، آخرش رها می‌شود، آن وسط هم تمام ماجراها را نشان نمی‌دهد، در عین حال حس نمی‌کنید نیاز دارید چیزهایی را بدانید که نشان‌تان نداده‌اند. فیلم وقتی تمام می‌شود، کامل است،‌ اما یک زندگی مو به مو منطبق بر همه‌ی جزئیات تاریخی را بازسازی نکرده.

فارغ از ابعاد سیاسی فیلم و شعارهایش داشتم به ایده‌ی مركزی قصه فکر می‌کردم كه مبتنی بر «یك پلیس و یك تلفن» است؛ این‌كه چطور قهرمان فیلم موفق می‌شود از پشت یک دستگاه تلفن در اداره‌ی پلیس، خودش را عضو یك فرقه‌ی مخوف کند. از قضا شب بعد فیلمی از سینمای دانمارك دیدم كه از ابتدا تا انتها متكی بر ایده‌ی «یك پلیس و یك تلفن» است!

پرندگان مهاجر، یکی از ۹ فیلم فهرست کوتاه نامزدهای دریافت جایزه‌ی اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان، فیلمی است غیرمنتظره و دیدنی. از آن دسته فیلم‌ها که نه به طعنه، بلکه واقعاً متفاوت است. طبق آن‌چه در کپشن ابتدای فیلم قید می‌شود، ماجراهایی که می‌بینیم بر مبنای وقایعی شکل گرفته که بین دهه‌ی ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰ در مناطق بومی شمال کلمبیا رخ داده.