حسین معززی‌نیا

برای انس گرفتن با كتاب «داستان: ساختار، سبك و اصول فیلم‌نامه‌نویسی» نباید آن را صرفاً مجموعه یادداشت‌هایی درباره‌ی حرفه فیلم‌نامه‌نویسی فرض كنید؛ نكته كاملاً غیرمنتظره و استثنایی در كتاب داستان این است كه با خواندن آن به بصیرتی همه‌جانبه درباره‌ی معنای داستان، معنای سینما، معنای هنر و حتی معنای زندگی دست پیدا می‌كنید!

بقیه‌ی فیلم‌های بلند بونگ جون ـ هو را دیدم: میزبان (۲۰۰۶)، مادر (۲۰۰۹) و برف‌شکن (۲۰۱۳). این سه تا در کنار چهار فیلمی که قبلاً درباره‌شان نوشتم، شامل هفت فیلم بلندی می‌شود که این فیلم‌ساز اهل کره‌ی جنوبی تا به امروز ساخته. سه فیلمی که تازگی دیدم، دوره‌ی میانی کارنامه‌ی بونگ را شکل می‌دهند.

سراسر فیلم را می‌توان نمای نقطه‌نظر كلانتر و تلاش او برای نشان دادن نمونه‌های اثبات‌كننده‌ی فرضیه‌اش درباره دنیای جدید دانست. او می‌خواهد ما را متوجه این نكته كند كه گرچه نسل آدمیزاد ذاتاً سركش است، و قتل نخستین را همان اولین برادران تاریخ بشر مرتكب شده‌اند، اما معنای جنایت در زمانه‌ی ما به‌كلی تغییر كرده است.

كشته شدن جسی جیمز به دست رابرت فورد بزدل را شاید نشود به همه توصیه كرد و مطمئن بود كه هر كسی از آن لذت خواهد برد، اما اگر حوصله كنید و این فیلم صد‌وشصت‌دقیقه‌ای با ساختار بسیار غیرعادی‌اش را تا انتها تماشا كنید، ناچارید اعتراف كنید كه یكی از استثنایی‌ترین فیلم‌های زندگی‌تان را دیده‌اید.

خاطرات قتل از همان ابتدا، با نوشته‌ی ابتدایی‌اش، رویه‌ای نامتعارف در پیش می‌گیرد. قبل از رو‌به‌رو شدن با اولین واقعه، می‌خوانیم که این فیلمی است بر مبنای یک قصه‌ی واقعی، برگرفته از پرونده‌ای جنایی که هرگز به نتیجه نرسید. چنین شروعی برای یک فیلم پلیسی جنایی با زمانی بیش از دوساعت، کاملاً دیوانه‌وار است.

نشد جناب پرویزخان نوری! وقتی یادداشت‌تان را با این جمله آغاز می‌كنید كه: «آن‌چه من درباره‌ی خشونت در سینمای امروز گفته‌ام و می‌گویم دلیل نمی‌خواهد» و با این جمله به پایان می‌برید كه: «قصد ندارم جنابعالی را قانع كنم كه با من موافقت كنید. شما را به‌خیر و ما را به سلامت» دیگر چه می‌شود گفت؟

برویم سراغ فیلم غریب پل تامس اندرسن. خون ریخته خواهد شد را می‌گویم که یكی از سیاه‌ترین، غیرعادی‌ترین و خشن‌ترین آثار تاریخ سینماست. وقایع فیلم در ابتدای قرن بیستم رخ می‌دهند، یعنی در سال‌هایی كه ایده‌پردازی درباره‌ی تكنولوژی و مهیا كردن مقدمات ظهورش به پایان رسیده بود.

آقای نوری، تلاش نكنید كه به من ثابت كنید خشونت، چیز بد و كثیفی است. بحث ما اصلاً این نیست؛ بحث بر سر این است كه نمی‌شود كیفیت یك فیلم سینمایی را با توجه به مقدار خونی كه در آن ریخته می‌شود ارزیابی كرد. حتماً توجه دارید كه شرایط نمایش خشونت در رسانه‌های بصری تفاوت كرده است.

كاری كه این آقای جان كارنی در فیلمش انجام داده بیشتر شبیه جادوگری است تا فیلم‌سازی. واقعاً از هیچ، یك فیلم ساخته. به دو بازیگر بی‌نظیرش اعتماد كرده و با اتكا به حضور آنها و ترانه‌هایی كه می‌سازند و می‌خوانند، فیلمش را ذره ذره شكل داده. این فیلم درباره‌ی این دو نفر است و پیوندشان با موسیقی.

جونو از آن فیلم‌های غلط‌اندازی است كه همان‌قدر كه ساده و معصومانه به نظر می‌رسد، می‌تواند دست كم گرفته شود و این‌طور فرض شود كه معمولی است، و مثلاً در مقایسه با فیلم‌های پیچیده‌ای مثل آثار اخیر برادران كوئن و پل تامس اندرسن و جولین اشنابل، خیلی آسان ساخته شده و از صناعت آنها بی‌بهره است.